MIĘDZNARODOWY DZIEŃ PRAW DZIECKA
MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ PRAW DZIECKA
obchodzony jest w Polsce 20 listopada w rocznicę uchwalenia przez Organizacja Narodów Zjednoczonych Konwencji o Prawach Dziecka, co miało miejsce w 1989 roku. Inicjatorem uchwalenia Konwencji była Polska i jest to uważane za nasz wielki międzynarodowy sukces. Polska już w 1978 roku przedstawiła Komisji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych projekt konwencji, która chroniłaby prawa dzieci.
Od momentu wejścia Konwencji o Prawach Dziecka w życie, jest to najważniejszy dokument mówiący o prawach najmłodszych obywateli. W Polsce pierwszy raz Dzień Praw Dziecka obchodzony był 20 listopada 2014 roku, a wnioskodawcą uchwalenia jego obchodów był Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak. Dokument ten zaznacza przede wszystkim, że dziecko jest samodzielnym podmiotem, ale musi być objęte szczególną opieką i ochroną, ponieważ jest niedojrzałe psychicznie i fizycznie. Według Konwencji najlepszym środowiskiem, w którym powinno dorastać dziecko jest rodzina, którą państwo ma jedynie wspierać, a nie wykonywać jej funkcji. Zgodnie z tym dokumentem dziecko ma prawa cywilne, prawa socjalne, prawa kulturalne oraz prawa polityczne:
PRAWA DZIECKA przysługują każdemu dziecku niezależnie od wieku, płci, koloru skóry czy miejsca zamieszkania. Należą do szerokiej grupy praw człowieka, które przynależą każdemu z nas i są powszechne, a więc takie same dla wszystkich, przyrodzone, czyli istnieją niezależnie od woli władzy, niezbywalne - nikt nie może ich ludziom odebrać.
Podobnie jest z prawami dziecka, przysługują one każdemu dziecku bez wyjątku i powinny być respektowane przez wszystkich dorosłych.
NAJWAŻNIEJSZE AKTY PRAWNE
Najważniejszym dokumentem, który określa prawa dziecka jest Konwencja o Prawach Dziecka, ale nie jest to dokument jedyny.
- W 1924 roku Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów uchwaliło Deklarację Praw Dziecka, zwaną również Deklaracją Genewską.
- W 1959 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych proklamowało Deklarację Praw Dziecka, która jest rozszerzeniem Deklaracji Genewskiej.
- W 1995 roku Rada Europy opublikowała Europejską strategię na rzecz dzieci – dokument określający modelowy zakres ochrony prawnej dziecka, jaki powinien obowiązywać wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Zawarte w niej zasady zebrano następnie w kolejny dokument - Europejską Konwencję o Wykonywaniu Praw Dzieci. Polska ratyfikowała ją w 1997 roku, konwencja weszła w życie w 2000 roku.
- W 2000 r. powstały dwa dodatkowe protokoły do Konwencji o Prawach Dziecka
AKTY PRAWNE W POLSCE
W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi, gwarantującymi prawa dziecka są:
- Konstytucja RP - w art. 72. Konstytucji zapisano m.in. prawo do ochrony dziecka przed przemocą, wyzyskiem, okrucieństwem i demoralizacją, a także prawo do opieki i pomocy władz dla dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej.
- Konwencja o Prawach Dziecka.
- Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka
LISTA PRAW DZIECKA:
I. Prawa cywilne:
- Prawo do życia i rozwoju.
- Prawo do tożsamości i identyczności (prawo do nazwiska, imienia, obywatelstwa, wiedzy o własnym pochodzeniu).
- Prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania.
- Prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach jego dotyczących w postępowaniu administracyjnym i sądowym.
- Prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi.
- Prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa.
- Prawo do godności i szacunku.
- Prawo do nietykalności osobistej.
- Prawo nierekrutowania do wojska poniżej 15. roku życia.
II. Prawa socjalne:
- Prawo do odpowiedniego standardu życia.
- Prawo do ochrony życia.
- Prawo do zabezpieczenia socjalnego.
- Prawo do opieki zdrowotnej.
- Prawo do wypoczynku i czasu wolnego.
III. Prawa ekonomiczne:
- Prawo do nauki.
- Prawo do ochrony pracy podejmowanej w ramach wakacyjnego zarobku lub w ramach nauki.
IV. Prawa kulturalne:
- Prawo do korzystania z dóbr kultury.
- Prawo do informacji.
- Prawo do znajomości swoich praw.
V. Prawa polityczne lub publiczne – dzięki nim dziecko może uczestniczyć w życiu państwa:
- Prawo do stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych.
- Prawo do wyrażania swoich poglądów.
CZYM ZAJMUJE SIĘ RZECZNIK PRAW DZIECKA?
Rzecznik Praw Dziecka strzeże praw najmłodszych, a szczególnie:
- prawa do życia i ochrony zdrowia;
- prawa do nauki;
- prawa do wychowywania w rodzinie;
- prawa do godziwych warunków socjalnych.
Podejmuje działania na rzecz pełnego i harmonijnego rozwoju dziecka, szanując jego godność i podmiotowość. Chroni je przed wszelkimi przejawami przemocy, wyzysku, okrucieństwa, przed demoralizacją, zaniedbaniem i niewłaściwym traktowaniem. RPD zajmuje się wszystkimi dziećmi, szczególną opieką otaczając dzieci niepełnosprawne.
Wykonując swoje zadania, RPD kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka oraz ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka, takimi jak:
- troska o ochronę praw wszystkich dzieci;
- zasada dobra dziecka;
- podejmowanie działań w najlepiej pojętym interesie dziecka;
- zasada równości;
- zasada poszanowania odpowiedzialności, praw oraz obowiązków obojga rodziców za wychowanie i rozwój dziecka.
RPD podejmuje działania przewidziane w ustawie z inicjatywy własnej, biorąc pod uwagę wszelkie zgłoszenia sugerujące naruszenie praw lub dobra dziecka. Rozpatruje przypadki indywidualne, w przypadku gdy nie zostały wcześniej we właściwy sposób rozwiązane, choć wyczerpano wszystkie dostępne możliwości.
Rzecznik powoływany jest uchwałą Sejmu, która podlega zatwierdzeniu przez Senat. Kadencja trwa 5 lat. Rzecznik obejmuje urząd w dniu złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Obecnie stanowisko to piastuje Mikołaj Pawlak ( do 14 grudnia 2023 r.)
Do Rzecznika mogą zgłosić się zarówno dorośli, jak i dzieci, które potrzebują pomocy.